خوشنویسی هنر ایران زمین

 

جزوه درس هنر خوشنويسي

 1 خطوط الفبايي چگونه اختراع شد ؟

خطوط تصويري در سير تكامل خود ، به تدريج از نقشها و طرحهاي ساده به علايم و نشانه هاي رمزگونه و قرار

دادي تغيير شكل يافت و به اختراع خطوط الفبايي منجر گرديد .

2 كهن ترين خط در ايران باستان چه نام دارد ؟

خط ميخي ايراني كه داراي 42 علامت است .

3 در كدام دوران تمدني ، هنر خوشنويسي به نوعي نقاشي انتزاعي و هنر قدسي ارتقاء يافت ؟

دوران شكوفايي فرهنگ و تمدن اسلامي .

4 خط كوفي چه خطي است ؟

اولين خطي است كه براي كتابت و تزيين كلام وحي به كار رفت و تا قرن سوم تنها خط رسمي مسلمانان

محسوب مي شد، ايرانيان نيز با پذيرش اسلام، اين خط را در نگارش قرآن به كار گرفتند و به شيوه اي خاص

دست يافتند كه بعد ها به نام كوفي ايراني شهرت يافت .

5 ابداع خط نسخ توسط چه كسي انجام گرفت ؟

ابن مقله.

6 تاثير ابداع خط نسخ بر جامعه مسلمانان چگونه بود ؟

چون فراگيري خواندن و نوشتن آن نسبت به خط كوفي آسان بود و موجب گسترش سواد با شتابي چشمگير در

بين مسلمانان شد و در پيشرفت علمي و فرهنگي كشورهاي اسلامي اساسي ترين نقش را ايفا كرد .

7 نگارش متون فارسي در كدام قرن آغاز شد، و چه نوع خوشنويسي براي آن ابداع شد ؟

قرن هفتم هجري و خوشنويسي تعليق را براي نگارش متون فارسي ابداع كردند .

8 خوشنويسي نستعليق چه ساختاري دارد ؟

خطوط منحني مي باشد كه نرمي ، زيبايي ، شادي و مهرباني را القاء مي كند و به عروس خطوط شهرت دارد و

بارزترين نمود هويت ملي در هنر مي باشد .

9 نستعليق در چه قرني و توسط چه كسي نظام يافت ؟

در اوايل قرن نهم و با دستهاي هنرمند مير علي تبريزي .

10 خوشنويسي شكسته نستعليق چگونه پديد آمد ؟

با اقتباس از نستعليق و تعليق پديد آمد .

11 مرغوبترين نوع قلم ني چه نام دارد و چه ويژگيهايي دارد ؟

قلم دزفولي كه ويژگيهاي زير را دارد :

رنگ پوست قلم، قهوه اي مايل به سرخ و رنگ گوشت داخل آن متمايل به رنگ سفيد بدون كجي و انحراف و

قطر آن حدود قطر مداد است .

12 انواع مركبهاي خوشنويسي را نام ببريد و بنويسيد امروزه از كدام نوع استفاده مي شود ؟

-1 خشك

-2 مايع

كه امروزه بيشتر از مركبهاي مايع استفاده مي شود .

13 مناسبترين نوع كاغذ براي خوشنويسي چه ويژگيهايي دارد ؟

داراي صافي متوسطي است و كاغذ هاي بسيار صاف و لغزنده يا زبر براي خوشنويسي مناسب نيستند .

14 جنس تيغه هاي قلم تراش از چيست ؟

از نوع فولاد خشك و سخت .

15 قَطزَن چيست؟

وسيله ايست كه به هنگام قط زدن نوك قلم در زير قلم قرار مي گيرد . جنس آن بايد نرمتر از تيغه قلم تراش باشد

موادي مانند چوبهاي سخت ، شاخ و عاج حيوانات براي ساختن قطزن مناسب هستند .

16 ليقه را تعريف كنيد ؟

نخ يا الياف ابريشمي است كه در داخل دوات قرار داده مي شود .

17 روش تراشيدن قلم را شرح دهيد ؟

تراشيدن قلم در چهار مرحله انجام مي گيرد :

-1 ايجاد ميدان قلم : قلم را از سر باريكتر آن در بين انگشتان قرار داده و با دست ديگر تيغه قلم تراش را با

زاويه اي حدود 45 درجه بر روي قلم در فاصله مناسبي از نوك قلم مي گذاريم و با حمايت انگشتان

شصت هر دو دست كه در پشت تيغه قرار مي گيرند ميدان قلم را مي تراشيم.

-2 كناره برداري : در اين مرحله كناره هاي قلم را از دو طرف به تدريج و به يك اندازه بر مي داريم تا

قسمتي از نوك قلم داراي پهناي مساوي گردد .

-3 پشت برداري : قسمتي از پوست قهوه اي رنگ پشت قلم را طوري بر مي داريم كه پوست كناره ها بر

نوك قلم باقي بماند .

-4 قط زدن : در پايان قسمت نوك قلم را بر روي قطزن قرار داده تيغه قلم تراش را با زاويه اي در حدود 20

تا 25 درجه نسبت به خط افقي به طور تقريباً عمود در قسمتي كه پوست آن را برداشته ايم مي گذاريم و

با فشار انگشت شصت و با يك حركت آن را قط مي زنيم چنانچه نوك قلم حالت مطلوب را بدست

نياورد اين عمل را تكرار مي كنيم .

18 اولين گام در آموزش عملي نستعليق چيست ؟

نگارش تمامي حروف و كلمات با قرار گرفتن پهناي نوك قلم در زاويه اي بين 60 تا 65 درجه نسبتاً به خط افقي

بر روي صفحه.

19 واحد اندازه گيري حروف و كلمات كه در جهت رعايت قواعد كلي آنها بكار مي رود را چه مي گويند ؟

نقطه .

20 شكل كلي نقطه در نستعليق چگونه است ؟

مربعي است كه گوشه هاي آن در بالا ، پايين ، چپ و راست قرار مي گيرد .

21 خط زمينه را تعريف كنيد و نامهاي ديگر آن را بنويسيد ؟

خطي است افقي كه جايگاه حروف و كلمات را در سطر مشخص مي كند اين خط را "خط كرسي"و"خط ميزان"

و"مسطر" نيز مي گويند .

22 قالب چليپا براي نوشتن چه چيزي مناسب است و چند سطر دارد و سطر ها به چه صورت در صفحه جاي مي گيرد ؟

اين قالب براي خوشنويسي و اجراي يك قطعه و تابلوي خوشنويسي در يك صفحه مناسب است . در اين قالب

چهار مصرع شعر در چهار خط زمينة هم اندازه به صورت مايل در حدود 45 درجه نسبت به خط افقي

خوشنويسي مي شود به طوري كه شروع و پايان سطر اول با سطر سوم و سطر دوم با سطر چهارم در يك امتداد

عمودي قرار مي گيرند .

23 چرا استفاده از قالب چليپا در سالهاي اخير وسط انجمن خوشنويسان ايران رايج شده است؟

چون اين انجمن رسالت حفظ ، گسترش و آموزش خوشنويسي را به موازات آموزش و پرورش بر عهده داشته و

دارد، انجمن قالب چليپا را به عنوان يكي از قالبهايي كه به جهات فني براي اندازه گيري و ارزيابي مهارت هنر

جويان خوشنويسي مناسب است در برنامه كار خود قرار دادو مهارت در چليپا نويسي را در سطوح بالا به عنوان

مهمترين بخش در آزمونهاي خوشنويسي مطرح نمود.

24 مهمترين اصل در تركيب بندي قالب چليپا چيست؟

ايجاد تعادل و آهنگ مناسب .

25 مهمترين قالب خوشنويسي در گذشته چيست؟

كتابت.

26 كتابت را تعريف كنيد؟

نسخه برداري از كتابها ، رسالات و متون گوناگون را كه با خط ريز انجام مي شده است را در اصطلاح

خوشنويسي كتابت مي گويند.

را تعريف كنيد. « سياه مشق » - 27

در گذشته، حاصل صفحات تمرين خوشنويسان را كه حروف و كلمات در آنها به صورت متوالي و فشرده تكرار

مي شد را سياه مشق مي گفتند.

28 نقطه عطف سياه مشقهاي هنري در چه قرني و در آثار چه كساني يافت مي شود؟

قرن سيزدهم و در آثار ميرزا غلامرضا و ميرحسين.

29 ميرزا غلامرضا اصفهاني چگونه با ارائه خوشنويسي سياه مشق حركتي نو در هنر خوشنويسي بوجود آورد؟

 

او با هوش سرشار خود دريافت كه مي بايد بيش از پيش به جنبه هاي تجسمي و تصويري خط پرداخت. از اين

رو قالب سياه مشق را برگزيدو به خلق آثاري ماندگار نايل آمد. او پيش از آنكه به خوانا بودن اثر توجه داشته

باشد به زيبايي آنها و تركيب بندي كلمات به مثابه عناصري بصري درصفحه اهميت مي داد.

 

30 نقاشيخط چه نوع خوشنويسي است؟

 

پديده اي معاصر در حوزه هنرهاي تجسمي است كه در سالهاي اخير در ايران و برخي از كشورهاي اسلامي بروز

و ظهور كرده است. در كل به كليه آثار هنري گفته مي شود، كه عناصر اصلي تشكيل دهندة آنها خط و

خوشنويسي است و به صورت مسطح بر روي صفحه و با تكنيكهاي مختلف اجرا مي شود و در تركيب بندي كلّي

آنها حروف و كلمات در درجة اول به منزلة عناصر بصري به كار گرفته مي شوند.

 

31 آثار نقاشيخط را به چند گروه تقسيم مي كنند؟

 

به سه گروه شامل :

-1 آثاري كه به دست نقاشان پديد آمده و در آنها حروف و كلمات جايگزين اشكال و پيكره ها شده اند.

-2 آثاري كه به دست خوشنويسان پديد آمده ودر اجراي آن از تكنيكهاي نقاشي و طراحي يا گرافيك استفاده

شده است.

 

-3 آثاري كه به دست خوشنويسان خلق شده و در اجراي آن فقط از تكنيك خوشنويسي يعني قلم ومركب

استفاده شده است